Τη μάνητα, θεά, τραγούδα μας του ξακουστού Αχιλλέα,
ανάθεμά τη, πίκρες πούδωκε στους Αχαιούς περίσσιες
και πλήθος αντρειωμένες έστειλε ψυχές στον Άδη κάτω
παλικαριών, στους σκύλους ρίχνοντας να φάνε τα κορμιά
τους
και στα όρνια ολούθε - έτσι το θέλησε να γίνει τότε
ο Δίας-
απ’ τη στιγμή που πρωτοπιάστηκαν και χώρισαν οι δυο
τους,
του Ατρέα ο γιος ο στρατοκράτορας* κι ο μέγας Αχιλλέας.
Ομήρου Ιλιάδα, Α΄, στ. 1-7 μετάφραση Ν. Καζαντζάκη -
Ι. Θ. Κακριδή
*του Ατρέα ο γιος ο στρατοκράτορας: εννοεί τον Αγαμέμνονα,
που χαρακτηρίζεται στρατοκράτορας (αρχηγός του στρατού)
επειδή έχει αναλάβει την αρχηγία της εκστρατείας, γιατί
βασίλευε στο πιο ισχυρό κράτος της εποχής, τις πολύχρυσες
Μυκήνες.
Αισχύλου Αγαμέμνων
Το 458 π. Χ. ο Αισχύλος κατέλαβε την πρώτη θέση στους
δραματικούς αγώνες της Αθήνας με την τριλογία Ορέστεια
(αποτελείται από τρεις συνεχόμενες τραγωδίες: Αγαμέμνων,
Χοηφόροι, Ευμενίδες). Το απόσπασμα που ακολουθεί είναι
από τον πρόλογο του «Αγαμέμνονα». Ο φύλακας δέκα χρόνια
περιμένει πάνω στη στέγη του ανακτόρου των Μυκηνών να
δει το σημάδι της φωτιάς που θα σημάνει ότι έπεσε η
Τροία και γύρισε νικητής ο βασιλιάς Αγαμέμνονας, αρχηγός
των Ελλήνων. Στο απόσπασμα ο φύλακας εκφράζει τη χαρά
του, αμέσως μόλις φτάνει το μήνυμα. Στη συνέχεια παίρνει
το λόγο ο Χορός, που ανατρέχει στο ξεκίνημα της εκστρατείας.
(Ο φύλακας βλέπει από τη στέγη του ανακτόρου φωτιές.
Τινάζεται επάνω)
ΦΥΛΑΚΑΣ
Γεια σου λαμπάδα που έφερες το φως της μέρας μες στη
νύχτα,
εσύ ξυπνάς χίλιους χορούς
μες στ’ Άργος για να σε γιορτάσουν
(πετιέται στα πόδια του χοροπηδώντας)
Έε, έε!
Φωνάζω στη γυναίκα του Αγαμέμνονα
να παρατήσει γρήγορα το κρεβάτι
και με κραυγές χαράς να δώσει απόκριση στη φωτιά:
«Πήραμε την Τροία, το λέει ο φωτερός μαντατοφόρος».
Εγώ θ’ ανοίξω πρώτος το χορό.
Ο αφέντης μου έπαιξε κι εγώ κερδίζω.
Με τούτη τη φωτιά έφερα εξάρες!
......................................................
ΧΟΡΟΣ
Τούτος είναι ο δέκατος χρόνος που του Πριάμου
ο μέγας αντίδικος, ο βασιλιάς Μενέλαος,
κι ο Αγαμέμνων, το ζευγάρι των Ατρειδών
τ’ οχυρό διπλόσκηπτρο, διπλόθρονο
από το Δία τιμώμενο, σήκωσε χίλια καράβια απ’ τη χώρα
τούτη
γυρεύοντας στον πόλεμο βοήθεια.
Αισχύλου «Αγαμέμνων», στ. 22 - 33 και 40-48
Οι Μυκήνες
[Τοσαύται διάσημοι αναμνήσεις ιδίαν προσέδιδον εις
τα ερείπια των Μυκηνών σπουδαιότητα. Από της αρχαιότητος
πάμπολλοι ήσαν οι επισκέπται•ως δε σήμερον εν Ιερουσαλήμ
πειρώνται ν’ αποδώσωσιν εκάστω λίθω ιδίαν τινά ανάμνησιν,
ούτω και εν Μυκήναις ηθέλησαν ν’ ανεύρωσι την ακριβή
θέσιν, ένθα τηλικαύται ετελέσθησαν δραματικαί πράξεις.
Ου μόνον την Πύλην των Λεόντων, τον περίβολον και τον
θησαυρόν του Ατρέως εδείκνυον οι οδηγοί, αλλ’ εβεβαίουν
ότι ηδύναντο να υποδείξωσι τους βασιλικούς τάφους των
ηγεμόνων των Μυκηνών, μάλιστα δε τους τάφους των περιφανών
θυμάτων της τρωικής τραγωδίας...
Η εύρεσις του τάφου του Αγαμέμνονος! Οποίον όνειρον
δι’ αρχαιολόγον, οποίος πειρασμός δι’ ένθερμον του Ομήρου
εραστήν, οίος ο κ. Σλίεμανν, ούτινος η όρεξις εμεγαλύνθη
εκ της ανακαλύψεως της Τροίας.
Charles Diehl, Αρχαιολογικαί εκδρομαί εν Ελλάδι
Τόσο πολλές ξακουστές αφηγήσεις έδιναν στα ερείπια
των Μυκηνών ακόμη μεγαλύτερη σπουδαιότητα. Και όπως
σήμερα στα Ιεροσόλυμα προσπαθούν να δώσουν σε κάθε πέτρα
κάποια ιδιαίτερη θύμηση, έτσι και στις Μυκήνες θέλησαν
να βρουν την ακριβή θέση, όπου ξετυλίχτηκαν τόσο μεγάλα
δραματικά γεγονότα. Οι (ντόπιοι) οδηγοί έδειχναν όχι
μόνο την Πύλη των Λεόντων, τον περίβολο και το θησαυρό
του Ατρέα, αλλά βεβαίωναν ότι μπορούσαν να δείξουν και
τους βασιλικούς τάφους των ηγεμόνων των Μυκηνών, και
προπάντων τους τάφους των ονομαστών θυμάτων της τρωικής
τραγωδίας...
Η εύρεση του τάφου του Αγαμέμνονα! Πόσο μεγάλο όνειρο
για κάθε αρχαιολόγο, τι πειρασμός για ένθερμο θαυμαστή
του Ομήρου, όπως ο κ. Σλήμαν, που ο πόθος του αυτός
φούντωσε από την ανακάλυψη της Τροίας.
Η Κύπρος και οι Αχαιοί
Το νησί της Α. Μεσογείου, με την αρχαιότατη ελληνική
ιστορία, με τον ελληνικό χαρακτήρα και πολιτισμό… Το
όνομα Κύπρος επικράτησε από την ομηρική εποχή Η ιστορία
της Κύπρου συνδέεται σ’ όλες τις εποχές με την ιστορία
της Ελλάδας. Η προϊστορία της αρχίζει 5000 χρόνια π.Χ.…
Αγαλματάκια κι άλλα ευρήματα της αρχαίας εποχής μαρτυρούν
ότι οι Κύπριοι είχαν τους ίδιους θεούς που είχαν κι
οι άλλοι Έλληνες, δηλαδή τους δώδεκα θεούς του Ολύμπου.
Ιδιαίτερα λάτρευαν τη θεά Αφροδίτη… Το 15ο αιώνα ήρθαν
οι Αχαιοί και το νησί γνώρισε μεγάλη ακμή. Τότε τελειοποιήθηκε
και το κυπριακό αλφάβητο, που είχε κρητική καταγωγή.
Το 715 π. Χ. το νησί είχε 7 βασιλείς, που αναγνώριζαν
την κυριαρχία των Ασσυρίων. Ο πολιτισμός όμως της εποχής
αυτής μοιάζει με τον πολιτισμό της Αθήνας. Τότε εμφανίζεται
ο Στασίνος, ο ποιητής των «Κυπρίων Επών», που ήταν 11
βιβλία με περιγραφές από τον «Τρωικό πόλεμο».
Από το Θησαυρό Γνώσεων, Χ. Μηχιώτη
Με τον τρόπο του Γιώργου Σεφέρη
Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει.
.........................................................................
Στις Μυκήνες σήκωσα τις μεγάλες πέτρες και
τους θησαυρούς των Ατρειδών
και πλάγιασα μαζί τους στο ξενοδοχείο της
«Ωραίας Ελένης του Μενελάου»•
....................................................................
Μυκήνες
Δος μου τα χέρια σου, δος μου τα χέρια σου, δος μου
τα χέρια σου.
Είδα μέσα στη νύχτα
τη μυτερή κορυφή του βουνού
είδα τον κάμπο πέρα πλημμυρισμένο
με το φως ενός αφανέρωτου φεγγαριού
είδα, γυρίζοντας το κεφάλι
τις μαύρες πέτρες συσπειρωμένες
.....................................................
Βουλιάζει όποιος σηκώνει τις μεγάλες πέτρες•
τούτες τις πέτρες τις εσήκωσα όσο βάσταξα
τούτες τις πέτρες τις αγάπησα όσο βάσταξα
τούτες τις πέτρες, τη μοίρα μου.
Πληγωμένος από το δικό μου χώμα
τυραννισμένος από το δικό μου πουκάμισο
καταδικασμένος από τους δικούς μου θεούς,
τούτες τις πέτρες.
.........................................................
Σχόλιο για το ποίημα από τη Σοφία Άντζακα:
«Οι μεγάλες πέτρες δεν είναι κάτι που μπορεί να το αποσείσει
κανείς εύκολα. Σαν δυσκολοκίνητες που είναι, επιμένουν
να θυμίζουν την αμετακίνητη παρουσία τους... Τις πέτρες
αυτές ο ποιητής τις αποκαλεί μοίρα του. Μια μοίρα όμως
διπλονόητη, γιατί από τη μια συμβολίζουν το βασανισμό
του ποιητή, ενώ από την άλλη γίνονται το μέσο που θα
τον βοηθήσει, για να βρει την «άλλη ζωή». Οι πέτρες,
λοιπόν, είναι η μεγάλη του απόγνωση και η μεγάλη του
ελπίδα».
(Σοφίας Άντζακα, Η «άλλη ζωή» στην ποίηση του Γιώργου
Σεφέρη, Αθήνα 1974)
Σχόλιο από τον Μηνά Δημάκη:
«Ταξιδεύει ο Σεφέρης μέσα στον ελληνικό χρόνο και κατορθώνει
να συμπλέκει τις μνήμες του παρελθόντος και του παρόντος
σε μια αδιάσπαστη ενότητα ...»
(Μηνά Δημάκη, Η ποίηση του Σεφέρη, εκδ. το Ελληνικό
Βιβλίο, Αθήνα 1974)
Ο βασιλιάς της Ασίνης*
Ασίνην τε...
ΙΛΙΑΔΑ
Κοιτάξαμε όλο το πρωί γύρω γύρω το κάστρο
............................................................................
Από το μέρος του ήλιου ένας μακρύς γιαλός ολάνοιχτος
και το φως τρίβοντας διαμαντικά στα μεγάλα τείχη.
Κανένα πλάσμα ζωντανό τ΄ αγριοπερίστερα φευγάτα
κι ο βασιλιάς της Ασίνης που τον γυρεύουμε δυο χρόνια
τώρα
άγνωστος λησμονημένος απ΄ όλους κι από τον Όμηρο
μόνο μια λέξη στην Ιλιάδα κι εκείνη αβέβαιη
ριγμένη εδώ σαν την εντάφια χρυσή προσωπίδα.
Την άγγιξες, θυμάσαι τον ήχο της; κούφιο μέσα στο φως
σαν το στεγνό πιθάρι στο σκαμμένο χώμα•
......................................................................
*Η Ασίνη ήταν αρχαία πόλη των μυκηναϊκών χρόνων, κοντά
στο Ναύπλιο. Τα ερείπιά της βρίσκονται επάνω σ’ ένα
μικρό λόφο κοντά στη θάλασσα, όπως πηγαίνουμε από το
Ναύπλιο προς το Τολό. Εκεί βρέθηκε μια επιτάφια χρυσή
προσωπίδα, από τις γνωστές μυκηναϊκές προσωπίδες από
χρυσάφι, που έχουν ανάγλυφα τα χαρακτηριστικά του προσώπου
του βασιλιά.
Ο Μυκηναϊκός Πολιτισμός
Ίσως μερικοί απορήσουν με το υπερβολικά μεγάλο ενδιαφέρον
που υπάρχει σ’ όλον τον κόσμο για τη μυκηναϊκή εποχή.
Δεν πρέπει όμως να ξεχνούμε ότι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός
βασίζεται σε τρεις μεγάλους πολιτισμούς: στον εβραϊκό,
στον ελληνικό και στο ρωμαϊκό. Τα γράμματα και οι τέχνες
της Ευρώπης έχουν τις ρίζες τους στον ελληνικό πολιτισμό
και είναι αναμφισβήτητο πως ό,τι έχουν δημιουργήσει
οι Ευρωπαίοι καλλιτέχνες, συγγραφείς και φιλόσοφοι,
έχει επηρεαστεί κατά βάθος από τις πρωτοφανείς επιτεύξεις
ενός ολιγάριθμου αρχαίου λαού. Το χρέος που οφείλει
ο ευρωπαϊκός πολιτισμός στους Έλληνες είναι αρκετός
λόγος να θέλει η ανθρωπότητα να μάθει περισσότερα για
τη χαραυγή του ελληνικού πολιτισμού, που έγινε πολύ
πριν από τους ιστορικούς χρόνους.
(John Chadwick, Γραμμική, Η πρώτη ελληνική γραφή, σ.152)
