Από την προηγούμενη τάξη θυμάμαι
Δικαιώματα
και υποχρεώσεις
Όταν είμαστε μέλη μιας ομάδας
μικρής ή και μεγάλης (π.χ. οικογένεια, σχολείο, κ.λ.π.) έχουμε
δικαιώματα και υποχρεώσεις. Το ίδιο συμβαίνει και στην κοινωνία.
Αυτά που τώρα μας φαίνονται αυτονόητα όπως το δικαίωμα στη
μόρφωση, η ισότητα των ανθρώπων κ.λ.π. δεν ίσχυαν πάντα και
δεν ισχύουν ακόμη σε όλα τα κράτη.
Χρειάστηκαν αρκετά χρόνια
με διεκδικήσεις και αγώνες για να καθιερωθούν στη συνείδηση
της πλειοψηφίας των ανθρώπων ώστε να κατοχυρωθούν με νόμους
στα περισσότερα κράτη και με διεθνείς συμβάσεις.
Δικαιώματα
Δικαίωμα
είναι ό,τι αναγνωρίζεται σε έναν άνθρωπο
με βάση το νόμο και μπορεί να το απαιτεί από τους συμπολίτες
του και από το κράτος. Μερικές φορές το εθιμικό δίκαιο του
τόπου (όπως είναι η εκδίκηση και η αντεκδίκηση για ένα γεγονός
-βεντέτα- σε κάποιες περιοχές της χώρας μας) έρχεται σε αντίθεση
με τα δικαιώματα όπως αυτά κατοχυρώνονται από τους νόμους
και τότε υπερτερεί ο νόμος.
Τα δικαιώματα συνήθως διακρίνονται σε ατομικά, κοινωνικά και
πολιτικά.
Ατομικά:
είναι
αυτά που εξασφαλίζουν την ελεύθερη και ανεμπόδιστη ανάπτυξη
του ανθρώπου (π.χ. ελευθερία έκφρασης, πληροφόρησης κ.λ.π.).
Κοινωνικά: είναι
παροχές και προϋποθέσεις που το κράτος υποχρεώνεται (στο βαθμό
που επιτρέπουν οι αντικειμενικές δυνατότητές) να εξασφαλίζει
σε όλους τους πολίτες (π.χ. δικαίωμα στη δωρεάν παιδεία, στην
κατοικία, στην εργασία κ.λ.π.)
Πολιτικά:
αυτά που εξασφαλίζουν στον πολίτη τη δυνατότητα να συμμετέχει
στην εκλογή και την άσκηση της κρατικής εξουσίας (π.χ. το
δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι).
Ανθρώπινα δικαιώματα
Πρέπει να τονιστεί ότι όλοι
οι άνθρωποι σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου και να ζουν, είτε
είναι πολίτες του κράτους στο οποίο ζουν είτε όχι, είτε είναι
πλούσιοι είτε φτωχοί, έχουν δικαιώματα ως άνθρωποι. Αυτά είναι
τα λεγόμενα ανθρώπινα δικαιώματα (π.χ. δικαίωμα στη ζωή, στη
μόρφωση, στην ελεύθερη πληροφόρηση κ.λ.π.). Τα ανθρώπινα δικαιώματα
κατοχυρώνονται με διεθνείς συμφωνίες που έχουν υπογράψει σχεδόν
όλα τα κράτη του κόσμου.
Υποχρεώσεις
Οι πολίτες εκτός από δικαιώματα
έχουν και υποχρεώσεις τόσο απέναντι στους συμπολίτες τους
(να σέβονται τα δικά τους δικαιώματα και να μην τα περιορίζουν)
όσο και απέναντι στο κράτος (π.χ. όλοι οι πολίτες έχουν την
υποχρέωση να πληρώνουν φόρους ανάλογα με τις οικονομικές τους
δυνατότητες, να συμμετέχουν στις εκλογικές διαδικασίες κ.λ.π.). |