ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ

Πολίτευμα

Είναι το σύνολο των νόμων και των θεσμών με τους οποίους κυβερνάται ένα κράτος. Ο τρόπος δηλαδή είναι ο τρόπος οργάνωσης και άσκησης της κρατικής εξουσίας.

Τύποι πολιτευμάτων

Μοναρχία: Είναι ίσως το αρχαιότερο από τα πολιτεύματα. Στη μοναρχία την ανωτάτη εξουσία την έχει ο μονάρχης (βασιλιάς – αυτοκράτορας κλπ) που την κληροδοτεί στους απογόνους του (κληρονομική – ισόβια μοναρχία). Παλιότερα υπήρχε και η αιρετή μοναρχία, όπου ο μονάρχης εκλεγόταν από ένα συμβούλιο ευγενών ή αντιπροσώπων του λαού.

Ολιγαρχία: Το πολίτευμα, όπου την εξουσία ασκούν λίγοι (αριστοκράτες ή οικονομικά ισχυροί). Τέτοια πολιτεύματα υπήρχαν π.χ. στην Αθήνα του 7 ου π.Χ. αιώνα και τη Βενετία ως τον 18 ο αιώνα.

Δημοκρατία: Το πολίτευμα όπου την εξουσία (νομοθετική και εκτελεστική) ασκεί ο ίδιος ο λαός (π.χ. μέσω δημοψηφισμάτων) ή μέσω αντιπροσώπων του.

Η δημοκρατία διακρίνεται σε άμεση και έμμεση / αντιπροσωπευτική. Άμεση είναι όταν όλοι οι πολίτες συμμετέχουν στην άσκηση της εξουσίας και στη λήψη των βασικών αποφάσεων. Τέτοια ήταν η δημοκρατία των αρχαίων ελληνικών πόλεων. Σήμερα όμως, επειδή κάτι τέτοιο είναι αδύνατο, η δημοκρατία είναι έμμεση / αντιπροσωπευτική, δηλαδή ο λαός εκλέγει ανά τακτά χρονικά διαστήματα αντιπροσώπους του που ασκούν τη νομοθετική, εκτελεστική (και σε ορισμένες περιπτώσεις και δικαστική) εξουσία.

Πολυφωνία και πολιτικά κόμματα

Η δημοκρατία είναι το πολίτευμα που στηρίζεται στο διάλογο και την πειθώ. Μέσα σε μια δημοκρατία υπάρχουν διαφορετικά συμφέροντα και απόψεις, γι' αυτό το λόγο επικρατεί πολιτική πολυφωνία, υπάρχουν δηλαδή και λειτουργούν πολλά κόμματα, οργανώσεις πολιτικές, στις οποίες συμμετέχουν όσοι συμφωνούν με τις ιδέες τους και το επιθυμούν. Βασική επιδίωξη κάθε πολιτικού κόμματος είναι να πείσει το λαό για την ορθότητα των ιδεών του, να κερδίσει την εξουσία μέσω των εκλογών και να εφαρμόσει το πρόγραμμά του. Το πολιτικό κόμμα που θα συγκεντρώσει τις περισσότερες ψήφους στις εκλογές σχηματίζει την κυβέρνηση της χώρας που αναλαμβάνει την εξουσία. Αλλά και τα κόμματα που δεν ασκούν εξουσία επιτελούν μια σημαντική αποστολή, αφού ελέγχουν την εξουσία και προβάλλουν τα αιτήματα ομάδων ή και μεμονωμένων πολιτών.

Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ)

Είναι ο τύπος (εφημερίδες και περιοδικά), η ραδιοφωνία και η τηλεόραση, μέσω των οποίων ενημερώνεται το κοινό και προβάλλονται απόψεις και προβληματισμοί. Για να λειτουργεί σωστά η δημοκρατία πρέπει να υπάρχει πολυφωνία στα ΜΜΕ, γι' αυτό το λόγο το κράτος παίρνει μέτρα ώστε τα ΜΜΕ να μην ελέγχονται από λίγους.

Μοντέλο πολυφωνικής δημοκρατίας

Δικτατορία

Το πολίτευμα όπου την εξουσία ασκεί μια ομάδα ή ένας μόνο δικτάτορας. Βασικά χαρακτηριστικά του πολιτεύματος αυτού είναι η περιφρόνηση των δημοκρατικών αρχών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τέτοια πολιτεύματα ήταν το φασιστικό καθεστώς του Μουσολίνι στη Ιταλία (1922-1943), το ναζιστικό της Γερμανίας του Χίτλερ (1933-1945) και η επτάχρονη στρατιωτική δικτατορία (χούντα) στην Ελλάδα (1967-1974).

Ρατσισμός

Με τη λέξη ρατσισμό εννοούμε τις αντιλήψεις, τις στάσεις και τις συμπεριφορές που υποβιβάζουν και χαρακτηρίζουν επικίνδυνους ορισμένους ανθρώπους επειδή είναι διαφορετικοί σε κάποιο χαρακτηριστκό στοιχείο της ταυτότηταάς τους όπως το χρώμα του δέρματος, η φυλή, το θρήσκευμα, κ.λ.π. Στον 20ο αιώνα ο ρατσισμός αποτέλεσε συστατικό στοιχείο της ναζιστικής ιδεολογίας του Χίτλερ.

Από την προηγούμενη τάξη θυμάμαι

Κράτος

Το σύνολο των πολιτών που ζουν σε μια ορισμένη εδαφική περιοχή και είναι οργανωμένοι πολιτικά.

Στοιχεία του κράτους είναι:

• ο λαός

• η χώρα

• η εξουσία που έχει πάνω σε ορισμένο έδαφος και στους κατοίκους του.

Στόχος του κράτους είναι η εξασφάλιση της τάξης και της ασφάλειας των πολιτών καθώς και ευημερία τους.

Αλλαγή των συνόρων της Ελλάδας

Λαός

Λαός είναι το σύνολο των ανθρώπων που ζουν στα γεωγραφικά όρια ενός κράτους. Σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να συνδέονται με κοινούς δεσμούς (καταγωγής, γλώσσας, θρησκείας, πολιτισμού).

Πολίτης

Είναι το μέλος μιας πολιτικά οργανωμένης κοινωνίας (δηλαδή ενός κράτους) που έχει ορισμένα δικαιώματα και υποχρεώσεις όπως τη δυνατότητα να συμμετέχει στην εκλογή και την άσκηση της κρατικής εξουσίας (το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι).

Έθνος

Το σύνολο των ανθρώπων που αισθάνονται ότι ανήκουν στην ίδια ομάδα λόγω κοινής ιστορίας, καταγωγής, γλώσσας, θρησκείας, πολιτισμού. Συχνά δεν ισχύουν ένα ή και περισσότερα από τα παραπάνω κριτήρια π.χ. οι Ελβετοί μιλούν τέσσερις γλώσσες (ιταλικά, γερμανικά, γαλλικά, ραιτορομουνικά), ανήκουν σε διαφορετικά θρησκευτικά δόγματα και όμως αποτελούν ξεχωριστό έθνος, το ελβετικό.

Μειονότητα

Οι κάτοικοι ενός κράτους αποτελούν το λαό του. Η πλειοψηφία τους συνήθως ανήκει στο ίδιο έθνος, δηλαδή συνδέονται μεταξύ τους με δεσμούς πολιτιστικούς, γλωσσικούς, θρησκευτικούς κ.λ.π., αλλά κυρίως έχουν την πεποίθηση ότι ανήκουν στην ίδια εθνική ομάδα, έστω και αν δεν έχουν κοινά όλα τα χαρακτηριστικά που αναφέραμε. Μέσα στο λαό όμως υπάρχουν και ομάδες, που λόγω κάποιου ιδιαίτερου χαρακτηριστικού (γλωσσικού ή θρησκευτικού κ.λ.π.) ξεχωρίζουν από την πλειοψηφία και απαρτίζουν μια ξεχωριστή ομάδα, τη μειονότητα. Για παράδειγμα στην Ελλάδα υπάρχουν Έλληνες πολίτες, μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα. Το χαρακτηριστικό της θρησκείας, τους κάνει να αισθάνονται ότι αποτελούν μια ιδιαίτερη ομάδα μέσα στον ελληνικό λαό, τη μουσουλμανική μειονότητα ενώ συγχρόνως αισθάνονται ότι είναι πολίτες αυτής της χώρας.

Αλλοδαποί

Ως αλλοδαποί χαρακτηρίζονται όσοι κατοικούν σε κάποιο κράτος ενώ είναι πολίτες ενός άλλου κράτους. Για παράδειγμα ένας Γάλλος πολίτης που ζει στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται στη χάρα μας ως αλλοδαπός. Ένας Έλληνας πολίτης που πηγαίνει στη Γαλλία για σπουδές, τουρισμό ή για να εργαστεί εκεί, είναι για τους Γάλλους, αλλοδαπός.

Ελληνισμός

Είναι το σύνολο των ανθρώπων, αισθάνονται ότι ανήκουν στο ελληνικό έθνος. Έτσι υπάρχουν για παράδειγμα Αμερικανοί, Καναδοί, Αυστραλοί πολίτες, που η καταγωγή τους είναι ελληνική (από τον ένα ή και από τους δυο γονείς τους) και αισθάνονται τόσο πολύ συνδεδεμένοι με το ελληνικό έθνος και τον ελληνικό πολιτισμό, ώστε να αποτελούν τμήμα του Ελληνισμού. Όπως αναφέρεται ο «ελληνισμός» για τους Έλληνες έτσι και κάθε λαός έχει στη δικιά του γλώσσα την αντίστοιχη έννοια.

Ελληνισμός της διασποράς

Το τμήμα του ελληνισμού που είναι διάσπαρτο στην οικουμένη ονομάζεται ελληνισμός της διασποράς. Το μεγαλύτερο ποσοστό αποτελείται από Έλληνες (ή απογόνους τους) που μετανάστευσαν (παλαιότερα και πιο πρόσφατα) από τον τόπο τους προκειμένου να ζήσουν μια καλύτερη ζωή.