ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ

 

Α  Β  Γ  Δ  Ε  Ζ  Η  Θ  Ι  Κ  Λ  Μ  Ν  Ξ  Ο  Π  Ρ  Σ  Τ  Υ  Φ  Χ  Ψ  Ω           

ΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ ΑΛΛΩΝ ΧΡΗΣΙΜΩΝ ΓΛΩΣΣΑΡΙΩΝ

   

 

Α

Αγία Τράπεζα: Βρίσκεται στο ιερό βήμα του ναού.  Είναι μία ορθογώνια μαρμάρινη πλάκα στηριγμένη σ’ ένα στύλο κάτω από τον οποίο έχουν τοποθετηθεί λείψανα αγίων. Είναι το ιερότερο σημείο ολόκληρου του ναού και ονομάζεται επίσης «Ιερό Θυσιαστήριο» καθώς εκεί τελείται το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας.

Αγία Τριάδα: Είναι ο Ένας και  Τριαδικός Θεός του Ορθόδοξου Χριστιανισμού, δηλαδή ο Πατέρας, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα.

Αίθριο: Η αυλή μπροστά σε μία εκκλησία, που περιβάλλεται από στοές.

Αιμομιξία: Στα χρόνια του Χριστού και αργότερα, μεταξύ των ειδωλολατρών ήταν συχνοί οι γάμοι μεταξύ αδελφών ή άλλων στενών συγγενών. Τέτοιοι γάμοι απαγορεύονται στο Χριστιανισμό.

Ανανίας: Ήταν ένας Ιουδαίος Χριστιανός από τη Δαμασκό της Συρίας. Σ’ αυτόν παρουσιάστηκε ο Κύριος και τον πρόσταξε να βοηθήσει τον Σαούλ και να τον βαπτίσει Χριστιανό, πράγμα που έκανε. Έγινε ο πρώτος επίσκοπος Δαμασκού και μαρτύρησε. Η μνήμη του γιορτάζεται την 1^η Οκτωβρίου. 

Απόστολος: Έτσι ονομάζουμε καθένα από τους δώδεκα μαθητές του Κυρίου, οι οποίοι μετά την προτροπή Του, κήρυξαν το Ευαγγέλιο.

Απόστολος των Εθνών: Αυτός ο τιμητικός χαρακτηρισμός ανήκει στον Απόστολο Παύλο. Ονομάζεται έτσι γιατί με εντολή του Χριστού κήρυξε το Ευαγγέλιο και διέδωσε τη χριστιανική διδασκαλία σχεδόν σε όλα τα έθνη της Μεσογείου και όχι μόνο στους Ιουδαίους.

Αργύριο: Είδος ασημένιου νομίσματος που χρησιμοποιούσαν την εποχή του Χριστού.

Αψίδα: Αρχικά η Ρωμαϊκή πύλη που στην κορυφή της έχει το σχήμα της καμπύλης. Στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε και στις εισόδους των χριστιανικών ναών. Επίσης έτσι ονομάζεται η ημικυλινδρική κόγχη, στην ανατολική πλευρά του ναού, που προορίζεται για τον κλήρο και χωρίζεται με τέμπλο από τον υπόλοιπο ναό.

Β

Βασιλεία του Θεού: Σήμαινε για τους συγχρόνους του Χριστού Εβραίους την ανασύσταση του κράτους του Δαβίδ και την απομάκρυνση της Ρωμαϊκής κατοχής. Για τον ίδιο τον Χριστό σήμαινε τη νέα πραγματικότητα, τον Καινούριο Κόσμο του Θεού, την Εκκλησία. Αυτός ο Καινούριος Κόσμος δεν έχει να κάνει με τις εξουσίες που ήξερε ο τότε κόσμος. Είναι μια πορεία μέσα από το Πάθος και τη Σταύρωση που κορυφώνεται με την Ανάσταση και τη Δευτέρα Παρουσία του Χριστού.

Βασιλική: Ο χριστιανικός ναός ορθογώνιου παραλληλόγραμμου σχήματος που χωρίζεται με κίονες ή πεσσούς σε κλίτη. Ανατολικά αυτού του κτηρίου διαμορφώθηκε (με τη χρήση του τέμπλου) η κόγχη του ιερού, το Ιερό Βήμα  ο ιδιαίτερος εκείνος χώρος που φιλοξενεί την Αγία Τράπεζα, τα Ιερά Σκεύη και τους κληρικούς. Δυτικά και στην είσοδο του ναού προστέθηκε κάθετα μία άλλη ορθογώνια αίθουσα ο νάρθηκας.

Βασιλική με τρούλο: Ο συνδυασμός βασιλικής και στέγασης με τρούλο μας έδωσε αυτό τον τύπο.

Το ορθογώνιο σχήμα του ναού έχει ελληνορωμαϊκή προέλευση, ενώ ο τρούλος είναι ανατολικής επίδρασης.

Βυζαντινός Ναός (Σταυροειδής με τρούλο): Εξέλιξη της βασιλικής με τρούλο. Είναι ο τύπος του ναού που κατ’ εξοχήν εκφράζει τη χριστιανική λατρεία.

Αποτελείται από ένα τετράγωνο κτίσμα που στεγάζεται με έναν τρούλο (ή 4 μικρότερους τρούλους και έναν κεντρικό). Στον κυρίως ναό τέσσερις κίονες ή οκτώ παραστάδες στηρίζουν τέσσερις καμάρες, που με τη βοήθεια των σφαιρικών τριγώνων, στηρίζουν τον τρούλο. Με τους κίονες και τις καμάρες σχηματίζεται τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά ένας σταυρός.

Γ

Γαμαλιήλ ο Πρεσβύτερος: Αυτός ήταν ένας σοφός ιουδαίος δάσκαλος που δίδασκε τον εβραϊκό νόμο στα Ιεροσόλυμα και ένας από τους δασκάλους του Αποστόλου Παύλου πριν από την μεταστροφή του, όταν δηλαδή είχε το όνομα Σαούλ ή Σαύλος.

Δ

Δαμασκός: Η σημερινή πρωτεύουσα της Συρίας. Είναι μία από τις αρχαιότερες πόλεις του κόσμου και σπουδαίο εμπορικό κέντρο. Λίγο έξω απ’ αυτήν έγινε η μεταστροφή του Αποστόλου Παύλου.

Δέηση: Η απεικόνιση του Χριστού ανάμεσα στη Θεοτόκο και στον Ιωάννη τον Πρόδρομο.

Δεσποτικές εικόνες: Οι εικόνες του Χριστού, της Θεοτόκου, του Προδρόμου και του εκάστοτε Αγίου ή Μεγάλης Γιορτής, στον οποίο ή στην οποία είναι αφιερωμένος ο Ναός.

Διάλυση χριστιανικών Εκκλησιών: Οι πρώτοι Χριστιανοί αντιμετωπίστηκαν με εχθρότητα από τους Ιουδαίους, που συχνά έφτανε στα όρια των διωγμών. Και αυτό γιατί θεωρούσαν τους Χριστιανούς ως αποστάτες, δηλαδή ως ανθρώπους που εγκατέλειψαν την αληθινή εβραϊκή πίστη. Ένας τέτοιος φανατικός ιουδαίος διώκτης ήταν και ο Απόστολος Παύλος πριν από τη μεταστροφή του. 

Δόγματα: Έτσι ονομάζουμε οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί τις φανερωμένες από τον Θεό θεωρητικές αλήθειες της πίστης μας, που διδάσκονται στην Αγία Γραφή και στην Ιερή Παράδοση, κηρύσσονται από την Εκκλησία, πιστεύονται από όλα τα μέλη της και κάποιες απ’ αυτές καθορίστηκαν και διατυπώθηκαν επίσημα από τις επτά Οικουμενικές Συνόδους.

Δωδεκάορτο: Οι δώδεκα κυριότερες σκηνές από τη ζωή και το πάθος του Χριστού:  Ευαγγελισμός, Γέννηση, Υπαπαντή, Βάπτιση, Μεταμόρφωση, Έγερση του Λαζάρου, Βαϊοφόρος, Σταύρωση, Ανάσταση, Ανάληψη, Πεντηκοστή και Κοίμηση της Θεοτόκου.

Ε

Εθνικός, Εθνικοί:  Έτσι έλεγαν οι χριστιανοί τους ειδωλολάτρες, τα πρώτα χριστιανικά χρόνια.

Ελαιογραφία: Η ζωγραφική που γίνεται με λαδομπογιές.

Εμμανουήλ Πανσέληνος: Αγιογράφος. Ο κυριότερος εκπρόσωπος της Μακεδονικής Σχολής.

Επιστολή: Έτσι ονομάζονται τα γράμματα που έστελναν οι φιλόσοφοι και οι άλλοι συγγραφείς τις εποχής του Αποστόλου Παύλου. Συγκεκριμένα με αυτά τα γράμματα ο Απόστολος των Εθνών απευθυνόταν όχι μόνο προς τις εκκλησίες που είχε ιδρύσει, αλλά και προς όλους τους πιστούς χριστιανούς. Τους δίδασκε και τους συμβούλευε και προσπαθούσε να λύσει τα προβλήματα τους με τρόπο απλό, σαν να ήταν ο ίδιος κοντά τους.

Ευαγγέλιο: Ονομάζουμε καθένα από τα τέσσερα πρώτα βιβλία της Καινής Διαθήκης, δηλαδή του Ματθαίου, του Μάρκου, του Λουκά και του Ιωάννη. Σ’ αυτά υπάρχει ο βίος, τα θαύματα και η διδασκαλία του Ιησού Χριστού. Δηλαδή έχει καταγραφεί το χαρούμενο μήνυμα της σωτηρίας του κόσμου και της αιώνιας βασιλείας Θεού.

Ζ

Ζωοδότης: Από το Ζωή και Δίνω, που σημαίνει αυτός ή αυτό που δίνει ζωή. Συνήθως το χρησιμοποιούμε για τον Ήλιο.

Η

Ήπειρος: Ονομάζουμε έτσι κάθε μια από τις έξι μεγάλες γεωγραφικές περιοχές της Γη, οι οποίες είναι αλφαβητικά: Αμερική, Ανταρκτική, Ασία, Αφρική, Ευρώπη, και Ωκεανία.

Θ

Θεοφάνης ο Κρής (ο Κρητικός): Αγιογράφος. Ο κυριότερος εκπρόσωπος της Κρητικής Σχολής.

Θέωση: Είναι η μεταμόρφωση του ανθρώπου, που με τη χάρη του Τριαδικού Θεού, πραγματοποιείται όταν ο άνθρωπος μετά από αγώνες αρετής φθάσει στην τελείωσή του, δηλαδή στην αγιότητα. Η θέωση είναι ο σκοπός της ζωής των ανθρώπων.

Θόλος: Οροφή, κυρίως ναών, που αποτελεί τμήμα σφαίρας.

Ι

Ιεροσόλυμα: Η πόλη αυτή από το 1000 π.Χ. ήταν πολιτικό και θρησκευτικό κέντρο. Στα 586 π.Χ. καταστράφηκε από το Ναβουχοδονόσορα. (βασιλιάς των Βαβυλωνίων). Μετά τη βαβυλώνια αιχμαλωσία οι Ιουδαίοι ξανάδωσαν την παλιά αίγλη στην πόλη τους.

Ιουδαιοχριστιανοί: Είναι οι Ιουδαίοι των πρώτων χριστιανικών χρόνων οι οποίοι είχαν βαπτιστεί Χριστιανοί. Ορισμένοι απ’ αυτούς διατηρούσαν πολλές λανθασμένες απόψεις της παλαιάς τους πίστης, τις οποίες οι Απόστολοι προσπαθούσαν να αλλάξουν.

Ιωσήφ ο «πάγκαλος»: [=αυτός που έχει κάθε κάλλος-κάθε ομορφιά και καλοσύνη] ήταν το ενδέκατο παιδί (από τα δώδεκα) του Ιακώβ. Ο πατέρας του, του είχε αδυναμία επειδή ήταν πολύ καλός και αυτό το ζήλεψαν τα 10 μεγαλύτερα αδέλφια του. Στην αρχή σκέφθηκαν να τον σκοτώσουν, μετά όμως αποφάσισαν να τον πουλήσουν ως δούλο. Στην Αίγυπτο, όπου πουλήθηκε, ενώ δούλευε φιλότιμα σε έναν άρχοντα, συκοφαντήθηκε και βρέθηκε στη φυλακή. Επειδή όμως είχε θεϊκά χαρίσματα, όπως το να εξηγεί όνειρα, όχι μόνο απελευθερώθηκε από τη φυλακή αλλά και διορίστηκε ανώτατος άρχοντας στην Αίγυπτο. Η ιστορία του αθώου Ιωσήφ που ήταν πιστός στο Θεό και τελικά δικαιώθηκε θυμίζει τα Πάθη και την Ανάσταση του Ιησού Χριστού.

Κ

Καμάρα: Ημικυκλική αψίδα σε σχήμα τόξου που χρησιμοποιήθηκε κυρίως στον χριστιανικό ναό για να τον στολίζει και για να στηρίζει με όμορφο τρόπο το βάρος του τρούλου.

Κασσιανή (ή Κασσία ή Εικασία): Βυζαντινή ποιήτρια και μοναχή που έζησε τον 9^ομΧ αιώνα. Ο ωραιότερος ύμνος της είναι ‘Το Τροπάριο της Κασσιανής’ που ψάλλεται στον όρθρο και τον εσπερινό της Μεγάλης Τρίτης.

Κατηχούμενος: Είναι αυτός που διδασκόταν με συστηματικό τρόπο τα δόγματα και τις αρχές της χριστιανικής πίστης, μέχρι να βαπτιστεί και να γίνει μέλος του σώματος της Εκκλησίας. Ο θεσμός των κατηχουμένων παρήκμασε τον 6^ο αιώνα, οπότε και επικράτησε ο νηπιοβαπτισμός.

Κάτοψη: Το σχέδιο ενός κτηρίου που δείχνει πώς φαίνεται από μακριά και ψηλά.

Κίονας: Ο στύλος /η κολόνα από μάρμαρο, ξύλο, τσιμέντο και άλλα υλικά, που χρησιμοποιείται για στήριξη κτηρίων ή και απλά για διακόσμηση.

Κιονοστοιχία: Πολλοί κίονες σε σειρά, ο ένας μετά τον άλλο, οι οποίοι στηρίζουν την οροφή κτίσματος.

Κλίτος: Ο χώρος που υπάρχει ανάμεσα σε δύο κιονοστοιχίες του Χριστιανικού Ναού (Μονόκλιτος, Δίκλιτος, Τρίκλιτος, Τετράκλιτος κλπ).

Κόγχη: Εσοχή τοίχου, που χρησιμεύει για την τοποθέτηση διαφόρων αντικειμένων (αγαλμάτων, προτομών, αγγείων, κλπ).

Κρητική σχολή: Σ’ αυτήν ανήκουν οι καλλιτέχνες που ακολούθησαν μία πιο  αυστηρή αγιογράφηση μετά τον 14^ο αιώνα και οι περισσότεροι κατάγονται από την Κρήτη.

Λ

Λάζαρος: Στην Βηθανία δύο αδερφές η Μάρθα και η Μαρία κλαίνε το νεκρό αδελφό τους Λάζαρο. Ο Χριστός περνώντας από την πόλη της Βηθανίας έμαθε για το γεγονός και πλησίασε την οικογένεια του νεκρού, αφού ο Λάζαρος ήταν φίλος

του. Οι αδελφές του τότε του είπαν κλαμένες: «Κύριε, αν ήσουν εδώ δε θα πέθαινε ο αδελφός μας». Τότε ο Χριστός τις διαβεβαίωσε: «Ο αδελφός σας θα αναστηθεί». Ο Θεάνθρωπος προσευχήθηκε και έδωσε την εντολή: «Λάζαρε, Δεύρο (=βγες)  έξω!». Ο Λάζαρος 4 μέρες νεκρός στον τάφο αναστήθηκε και σηκώθηκε ζωντανός.

Μ

Μακεδονική σχολή: Σ’ αυτήν ανήκουν οι βυζαντινοί καλλιτέχνες μέχρι τον 14^ο  αιώνα.

Μέκκα: Πόλη της Σαουδικής Αραβίας, στην οποία γεννήθηκε ο προφήτης Μωάμεθ, ο ιδρυτής του μωαμεθανισμού. Είναι η μία από τις τρεις ιερότερες πόλεις του Ισλάμ και τόπος προσκυνήματος. [Οι άλλες δύο είναι η Μεδίνα και η Ιερουσαλήμ.]

Μεταστροφή: Ονομάζουμε στον Χριστιανισμό την ολοκληρωτική αλλαγή των στάσεων και των πεποιθήσεων κάποιου ανθρώπου, όσον αφορά το θέμα της θρησκευτικής πίστης. Αυτή πάντα γίνεται με την αγιαστική παρουσία του Αγίου Πνεύματος. Τέτοια μεταστροφή είχε ο Απόστολος Παύλος που από διώκτης των Χριστιανών έγινε ο ίδιος μάρτυρας του Χριστού.

Μικρογραφία (ιταλ. Miniatura): Εικόνα πολύ μικρών διαστάσεων, μινιατούρα, αντικείμενο τέχνης μικρών διαστάσεων.

Μικρογραφίες-Εικονογραφημένα χειρόγραφα: Ζωγραφικά έργα μικρών διαστάσεων με τα οποία οι Βυζαντινοί κοσμούσαν τα χειρόγραφα τους.

Μονοθεϊσμός: Μορφή θρησκείας. Η απόλυτη πίστη σε έναν και μόνο Θεό. Τρεις είναι οι μονοθεϊστικές ιστορικές θρησκείες του κόσμου ο Ιουδαϊσμός, ο Χριστιανισμός και το Ισλάμ.

Μυστήρια:  Είναι οι θεοσύστατες τελετές, οι οποίες με αισθητά σημάδια μεταδίδουν στους πιστούς την αόρατη Θεία Χάρη. Είναι επτά ( 7 ), τα εξής: Το Βάπτισμα, το Χρίσμα, η Θεία Ευχαριστία, η Μετάνοια-Εξομολόγηση, η Ιεροσύνη, ο Γάμος και  το Ευχέλαιο.

Ν

Νάρθηκας: Το μπροστινό, δυτικό τμήμα του χριστιανικού ναού. Βρίσκεται πριν από την κυρίως είσοδο ορισμένων χριστιανικών ναών. Έχει τη μορφή στοάς και συνδέεται με τον ναό με τρεις μεγάλες πύλες. Χρησιμοποιήθηκε, ιδίως στα πρώτα χριστιανικά χρόνια για τη συγκέντρωση των κατηχουμένων.

Νέρωνας: Ήταν Ρωμαίος αυτοκράτορας, τύραννος και φοβερός διώκτης των Χριστιανών. Κατά τη βασιλεία του κάηκε η Ρώμη και με αφορμή αυτό το γεγονός ξεκίνησε άγριους διωγμούς, το 64μΧ. κατά των Χριστιανών. Τότε θανατώθηκαν και οι Απόστολοι Πέτρος και Παύλος.

Νηπιοβαπτισμός: Το βάπτισμα κατά τη βρεφική ηλικία.

Νωπογραφία (ιταλ. Fresco): Είδος τοιχογραφίας, η οποία ζωγραφίζεται με χρώματα διαλυμένα στο νερό, που τοποθετούνται πάνω στο τοίχο, του οποίου ο σοβάς είναι νωπός.

Ξ

Ξηρογραφία (ιταλ. Tempera): Είδος τοιχογραφίας, που  ζωγραφίζεται με χρώματα τα οποία είναι διαλυμένα σε αυγό και τοποθετούνται σε  στεγνό – ξηρό τοίχο.

Π

Πάθη: Eίναι οι συναισθηματικές και σωματικές ταλαιπωρίες που υπέστη ο Χριστός για χάρη όλων των ανθρώπων.

Παναγία: Προσφώνηση της Μαρίας, μητέρας του Χριστού, έτσι ονομάζεται επειδή έφτασε στον πιο ψηλό βαθμό της αγιότητας.

Πανίδα: Το σύνολο των ζώων, χερσαίων και υδάτινων, που συναντάει κάποιος σε μια περιοχή.

Παραβολή: Είναι μία απλή ιστορία με διδακτικό περιεχόμενο, που έλεγε ο Χριστός για να διδάξει στους απλούς ανθρώπους τις αλήθειες του Θεού. Είναι λοιπόν μία μικρή φτιαχτή ιστορία με θέματα παρμένα από την καθημερινή ζωή και τη φύση, που κρύβει όμως ένα βαθύτερο νόημα σχετικό με τη Βασιλεία του Θεού. Σχεδόν το 1/3 των διδασκαλιών που είπε ο Χριστός ήταν παραβολές. Ο Χριστός δίδασκε με παραβολές γιατί ήταν μικρές αλληγορικές ιστορίες τις οποίες ο κόσμος δεν ξεχνούσε και κυρίως γιατί ήταν ένας παραστατικός τρόπος διδασκαλίας που τον καταλάβαιναν όλοι και πάντα προκαλούσε το ενδιαφέρον των ανθρώπων κάθε ηλικίας.

Παραβολή των Δέκα Παρθένων: Η συγκεκριμένη Παραβολή των Δέκα Παρθένων (Ευαγγέλιο Ματθαίου 25, 1-13) κάνει λόγο για την πρόσκληση, που είχαν για να παραστούν σε γιορτή γάμου 10 νεαρές γυναίκες. Έπρεπε σ’ αυτή τη γιορτή να κρατάνε και λυχνάρια που έκαιγαν με λάδι. Οι 5 συνετές νεαρές κοπέλες πιο προνοητικές είχαν πάρει και επιπλέον λάδι. Άργησε να έλθει ο γαμπρός και οι 5 επιπόλαιες και καθόλου προνοητικές νεαρές πήγαν να φέρουν λάδι επειδή ξέμειναν. Την ώρα που πήγαν να αγοράσουν λάδι όμως ήλθε ο γαμπρός και αφού μπήκαν όλοι οι καλεσμένοι μεταξύ των οποίων και οι 5 προνοητικές νεαρές κλείστηκαν οι πόρτες. Όταν οι επιπόλαιες νεαρές ήλθαν πίσω αντίκρισαν την πόρτα κλειστή και δεν πήραν μέρος στη γιορτή. Η παραβολή σημαίνει, ότι κάθε πιστός πρέπει να ετοιμάζεται σωστά, για να συναντηθεί με τον Νυμφίο Χριστό. Γι’ αυτό και πρέπει να αγρυπνά και να προνοεί, να έχει αρκετό λάδι, δηλαδή ταπείνωση και αρετές ώστε να μην κλεισθεί έξω από τη Χάρη του Θεού, δηλαδή τον Παράδεισο.

Περιοδείες: Είναι τα μεγάλα σε διάρκεια συνήθως ταξίδια, τα οποία έχουν προγραμματισμένες στάσεις σε διαφορετικά μέρη και τα οποία έχουν κάποιο συγκεκριμένο σκοπό. Στην περίπτωση του Αποστόλου Παύλου ήταν τέσσερις και είχαν ως κύριο σκοπό την διάδοση του χαρμόσυνου μηνύματος του Ευαγγελίου.

Πεσσός-Παραστάδα: Τετράγωνος κίονας /κολόνα πάνω στον οποίο στηρίζονται οι αψίδες του θόλου του χριστιανικού ναού.

Πολιούχος: Από το πόλις & έχω, ο προστάτης άγιος μιας πόλης.

Πολυθεϊσμός: Μορφή θρησκείας. Η πίστη σε πολλούς Θεούς – Θεές.

Ρ

Ρεαλισμός: Όρος που χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει κάθε τέχνη που προσπαθεί να αποδώσει πιστά τη ζωή, το πραγματικό και ιδιαίτερα την απεικόνιση της καθημερινής ζωής.

Ρυθμός Ναών: Είναι το ιδιαίτερο σχήμα ενός ναού, που από τη μία τον συνδέει με άλλους του ιδίου σχήματος και από την άλλη τον διακρίνει από άλλους διαφορετικού σχήματος (πχ. Βυζαντινός, Γοτθικός, Ρωμαϊκός, Ρωμανικός, Αναγεννησιακός κτλ.).

Ρωμανός ο Μελωδός: Εκκλησιαστικός ποιητής του 6^ου αιώνα. Τα έργα του είναι ποιοτικά τονίζοντας το θρησκευτικό δράμα σε όλη την τελειότητά του.

Σ

Σκηνοποιός: Ήταν ένα επάγγελμα της εποχής του Χριστού. Ήταν αυτός που επεξεργαζόταν δέρματα ζώων και κατασκεύαζε σκηνές.

Συναξάρι /Συναξαριστής: Ονομάστηκε έτσι επειδή συνήθως διαβαζόταν στις συνάξεις (=συγκεντρώσεις των πιστών). Είναι το βιβλίο που περιέχει τους βίους των Αγίων.

Σφαιρικά τρίγωνα: Είναι σημαντικά κομμάτια της κατασκευής του βυζαντινού χριστιανικού ναού, τα οποία (τέσσερα στον αριθμό) βρίσκονται κάτω αμέσως από τον τρούλο. Στηρίζουν το βάρος του τρούλου και το μοιράζουν με τη σειρά τους στους πεσσούς και τις κολόνες. Πάνω στην επιφάνεια τους αγιογραφούνται οι τέσσερις Ευαγγελιστές με τα σύμβολα τους: ο Ματθαίος που συμβολίζεται με έναν άγγελο, ο Ιωάννης που συμβολίζεται με έναν αετό, ο Λουκάς που συμβολίζεται με ένα λιοντάρι και τέλος ο Μάρκος που συμβολίζεται με έναν μόσχο (μικρό μοσχαράκι).   

Σχίσμα: Γενικά ο διαχωρισμός των πιστών σε δύο ή περισσότερες ομάδες εξαιτίας σειράς διαφορών και διαφωνιών. Σήμερα συνήθως εννοούμε τη διακοπή των σχέσεων μεταξύ της Καθολικής και της Ορθόδοξης Χριστιανικής Εκκλησίας.

Σχολή: Σύνολο καλλιτεχνών (εδώ αγιογράφων), οι οποίοι έχουν τις ίδιες ιδέες και αρχές για την τέχνη τους.

Τ

Ταρσός: Πόλη της Κιλικίας της Μικράς Ασίας. Στα χρόνια του Αποστόλου Παύλου ήταν μία πόλη που ευημερούσε οικονομικά και υπερείχε στην ανάπτυξη των γραμμάτων και από την Αλεξάνδρεια και από την Αθήνα. Φημιζόταν επίσης για την επεξεργασία του δέρματος.

Τέμπλο: Είναι το φράγμα που χωρίζει το ιερό από τον υπόλοιπο ναό. Πάνω σ’ αυτό τοποθετούνται οι Δεσποτικές εικόνες και τρεις είσοδοι-πύλες, η κεντρική των οποίων ονομάζεται Ωραία Πύλη.

Τοιχογραφίες: Ονομάζονται οι ζωγραφικές παραστάσεις στους εσωτερικούς τοίχους των Ναών.

Τρούλος: Ο κεντρικός θόλος που βλέπουμε στην οροφή των Ναών και που απεικονίζεται ο Παντοκράτορας Χριστός.

Υ

Υδατογραφία: Η ζωγραφική που γίνεται με χρώματα διαλυμένα στο νερό (ύδωρ).

Υμνολογία: Σύνολο εκκλησιαστικών και ευχαριστιακών ύμνων που απευθύνονται προς τον Τριαδικό Θεό και επαινούν με ενθουσιασμό  την δόξα του.

Υπεραγία: Αγία πάνω απ’ όλους τους Αγίους, έτσι ονομάζεται η Μαρία, η μητέρα του Χριστού.

Υπερβατικός: Ο σχετικός με τον υπεραισθητό κόσμο, που ξεπερνά την εμπειρία των αισθήσεων.  

Φ

Φιλοκαλία: Λέξη που προέρχεται από τις αρχαίες ελληνικές λέξεις «φιλώ το κάλλος» που σημαίνει αγαπώ την ομορφιά. Επομένως η φιλοκαλία είναι η αγάπη για το ωραίο, για τη φύση, την τέχνη και τελικά για την υπέρτατη ομορφιά που είναι ο Δημιουργός μας, ο Τριαδικός Θεός.

Φορητές εικόνες: Ονομάζονται οι απεικονίσεις αγιογραφικών θεμάτων πάνω σε ξύλο ή πάνω σε κομμάτι υφάσματος.  Εικόνες δηλαδή που μπορούν εύκολα να μεταφέρονται.

Χ

Χειρόγραφα: Κάθε κείμενο (ακόμα και βιβλίο) που έχει γραφτεί με το χέρι.

Χλωρίδα: Το σύνολο των φυτών που συναντάει κάποιος σε μια περιοχή.

Ψ

Ψηφίδα: Μικρό κομμάτι από πέτρα, μάρμαρο, πηλό, χρυσό, γυαλί ή άλλο υλικό.

Ψηφιδωτά: Σχέδιο για τη διακόσμηση δαπέδου, τοίχου και οροφής, που γίνεται με τη συγκόλληση πολλών ψηφίδων, τη μία δίπλα στην άλλη.

Ω

Ωκεανός: Μεγάλη και συνεχής θαλάσσια έκταση που παρεμβάλλεται ανάμεσα στις ηπείρους χωρίζοντάς τες. Οι ωκεανοί είναι πέντε, οι εξής: Ατλαντικός, Ειρηνικός, Νότιος Παγωμένος, Αρκτικός και Ινδικός.

ΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ ΑΛΛΩΝ ΧΡΗΣΙΜΩΝ ΓΛΩΣΣΑΡΙΩΝ